خاطره‌ی کاذب، تجربه‌ی ذهنی به یاد آوردن رویدادی است که هرگز رخ نداده یا به شکلی متفاوت از آنچه ما به یاد می‌آوریم، رخ داده است. این خاطرات می‌توانند به همان اندازه که خاطرات دقیق و از نظر احساسی واقعی به نظر می‌رسند، دقیق و واقعی به نظر برسند، که همین امر زیر سوال بردن آنها را دشوار می‌کند.

محققان معتقدند که خاطرات کاذب زمانی شکل می‌گیرند که مغز از تخیل، تلقین و دانش قبلی برای ساختن نسخه‌ای از گذشته استفاده می‌کند که از نظر درونی سازگار به نظر می‌رسد، حتی اگر با واقعیت همسو نباشد(منبع).

چرا چیزهایی را به یاد می آوریم که هرگز رخ نداده اند؟

ما چیزهایی را به یاد می‌آوریم که هرگز اتفاق نیفتاده‌اند، به دلیل اثر حافظه کاذب، که یک پدیده روانشناختی است که در آن مغز خاطراتی از وقایعی را ایجاد می‌کند که در واقع رخ نداده‌اند یا خاطرات وقایع واقعی را تحریف می‌کند. این اثر به این دلیل اتفاق می‌افتد که حافظه یک ضبط کامل نیست، بلکه یک فرآیند بازسازی است که می‌تواند تحت تأثیر عوامل زیادی قرار گیرد.

دلایل اصلی اثر حافظه کاذب عبارتند از:

اثر اطلاعات نادرست: قرار گرفتن در معرض اطلاعات گمراه‌کننده پس از یک رویداد می‌تواند خاطراتی را که هرگز اتفاق نیفتاده‌اند تغییر دهد یا در ذهن جای دهد.
پیشنهاد و سوالات هدایت‌کننده: پیشنهادهای خارجی یا سوالات مکرر می‌توانند جزئیات نادرستی را در حافظه جای دهند و باعث شوند افراد باور کنند که رویداد پیشنهادی رخ داده است.
تورم تخیل: تصور واضح یک رویداد می‌تواند باعث شود مغز سناریوهای تصور شده را با خاطرات واقعی اشتباه بگیرد.
سردرگمی منبع: دشواری در تشخیص بین خاطرات، رویاها، داستان‌های شنیده‌شده یا رویدادهای خیالی می‌تواند منجر به خاطرات کاذب شود.
سوگیری‌ها و طرحواره‌های شناختی: چارچوب‌ها و سوگیری‌های ذهنی مغز، نحوه بازسازی خاطرات را برای تطبیق با انتظارات یا باورها شکل می‌دهند.
درگیری عاطفی و استرس: استرس و حالات عاطفی می‌توانند بر نحوه رمزگذاری و بازیابی خاطرات تأثیر بگذارند و حساسیت به تحریف را افزایش دهند.
فرآیندهای عصبی: مناطقی از مغز مانند هیپوکامپ، قشر جلوی مغز و سایر نواحی در اتصال و پردازش حافظه نقش دارند. نقص یا تغییر در این نواحی می‌تواند منجر به خاطرات کاذب شود(منبع)(منبع)(منبع).