اختلالات مرتبط با مصرف مواد مخدر
اختلالاتی که مربوط به مصرف مواد می شوند به مواردی می گویند که ویژگی های زیر را داشته باشد: ماده ای قابل سو مصرف مانند الکل باشد یا داروی تجویز شده ای که عوارض جانبی داشته باشد.
اختلالاتی که به مصرف مواد مربوط می شود را به دو گروه می توان تقسیم کرد:
- اختلال مصرف مواد که شامل وابستگی شدید به مواد و سوء مصرف آن می باشد.
- اختلالاتی که به دلیل مصرف مواد به وجود می آید و شامل مواردی زیر می باشد:
- مسومیت مواد
- محرومیت از مواد
- دلیریوم ناشی از مصرف مواد
- زوال عقل پایدار ناشی از مصرف مواد
- اختلال فراموشی پایدار از مصرف مواد
- اختلال پسیکوتیک ناشی از مصرف مواد
- اختلال خلقی ناشی از مصرف مواد
- اختلال اضطراب ناشی از مصرف مواد
- اختلال کنشی جنسی ناشی از مصرف مواد
- اختلال خواب ناشی از مصرف مواد
مواد مخدر و اعتیاد چیست ؟
اعتیاد به مصرف مواد مخدر به اختلالی می گویند که باعث می شود تا فرد به دارو هایی که از مواد مجاز یا غیر مجاز ساخته شده است وابسته شوند، باید به این نکته توجه کنید که هر چیزی که مجاز شمره می شود مانند الکل و نیکوتین را نمی توان سالم در نظر گرفت.
هنگامی که به این مواد وابسته شده و معتاد شوید دیگر نخواهید توانست مصرف مواد مخدر را به درستی کنترل کنید و به احتمال زیاد آسیب های بسیاری ناشی از مصرف مواد مخدر به شما وارد خواهد شد.
افرادی که اعتیاد به مواد مخدر پیدا می کنند میل بسیار شدیدی به مصرف دارو دارند، آن ها شاید تمایل داشته باشند تا مصرف مواد را ترک کنند ولی در بیشتر مواقع نمی توانند به خودی خود آن را ترک کنند.
اعتیاد به مواد مخدر آسیب های بسیاری به فرد وارد می کند و عواقب جدی و دراز مدتی بر روی سلامت جسمی و روانی و بر روی روابط، اشتغال و قانون می گذارد.
برای این که بتوانید از مصرف مواد رهایی یابید و بر اعتیادتان غلبه کنید باید به کمک پزشک، خانواده، دوستان، گروه های پشتیبانی اقدام به درمان کنید و برنامه ی درمانی سازمان یافته و دقیقی داشته باشید تا بر اساس آن بتوانید ترک کنید.
از کجا بفهمیم اعتیاد پیدا کرده ایم ؟
در موقعیت های مختلف اجتماعی افراد به صورت آزمایشی به مصرف مواد مخدر می پردازند و در بیشتر مواقع دچار اعتیاد می شوند، برای بسیاری از اشخاص مصرف مواد مخدر امری شایع و عادی می باشد.
مواد مخدر انواع مختلفی دارند و خطر اعتیاد و سرعت وابستگی به آن بسیار متفاوت می باشد، بسیاری از داروها خطر اعتیاد بسیار بالایی دارند و به نسبت سایر مواد وابستگی بیشتری در فرد ایجاد می کند.
به دلیل وابستگی، شخص معتاد به مرور زمان به دوز های بیشتری برای مصرف مواد مخدر نیاز دارد، در بیشتر مواقع ممکن است از دارو برای بهتر شدن حس و حالش استفاده کند اما هنگامی که مصرف مواد مخدر را افزایش می دهد ممکن است به این نتیجه برسد که دیگر بدون دارو نمی تواند زندگی کند و برای خوب بودن حالش باید حتما آن را مورد مصرف قرار دهد.
زمانی که فرد تمایل به ترک داشته باشد و مصرف مواد مخدر را متوقف کند هوس ها و محرک های شدیدی برای ایجاد می شود و فرد احساس می کند دچار بیماری جسمی شده است که نشانه های ترک می باشد.
علائم اعتیاد به مواد مخدر
فردی که به مواد مخدر اعتیاد دارد علائم و نشانه های زیر را در میان جمع از خود نشان می دهد:
- احساس می کند که باید به طور منظم از مواد مخدر استفاده کند و در طول روز یک یا چند بار به مصرف مواد نیاز داشته باشد.
- میل بسیار شدیدی به دارو دارد.
- برای این که دارو اثر لازم را بگذارد با گذشت زمان به مقدار بیشتری نیاز دارد.
- باید مطمئن باشد که مواد مخدر به مقدار کافی دارد وگرنه مضطرب می شود.
- حتی اگر پول لازم برای خرید مواد ناشته باشد اما باز هم تلاش می کند تا آن را تهیه کند.
- به دلیل مصرف دارو مسئولیت های کاری و تعهدات آن ها کاهش می یابد و فعالیت های اجتماعی و تفریحی آن ها کمتر خواهد شد.
- انجام کارهای نامناسب مانند سرقت و دزدی برای دریافت مواد مخدر.
- هنگام مصرف مواد مخدر فعالیت های پر خطر مانند رانندگی انجام می دهند.
- تمرکز بسیاری بر روی زمان دارند و انرژی خود را برای به دست آوردن مواد مخدر صرف می کنند.
- برای ترک مواد مخدر تلاش بسیاری می کنند اما با شکست رو به رو می شوند.
- علائم ترک را در زمان ترک مصرف مواد مخدر تجربه می کند.
اختلال مصرف مواد مخدر
الف : وابستگی مواد
زمانی که شخص از نظر روانی و جسمانی به مصرف مواد مخدر وابسته شود، نشانه هایی مانند علائم شناختی – رفتاری و فیزیولوژیکی در او دیده می شود که حاکی از آن است که علاوه بر درگیر بودن به مسائل مرتبط به مواد، به مصرف مواد نیز ادامه می دهد. فرد بیمار به طور مداوم و تکراری از یک الگوی مصرف پیروی می کند که باعث می شود به طور اجباری دارو مصرف کند، این امر منجر به تحمل و محرومیت او می شود و هنگام مصرف نکردن مواد تحمل و صبرش کاهش می یابد و عصبی می شود.
وابستگی به مواد به صورت روانی و جسمی در افراد به وجود می آید و در بسیاری از مواقع وابستگی روانی و رفتاری به صورت عادت تثبیت می شود،
در این حالت در فرد نشانه های زیر مشاهده می شود:
- بیمار میل شدید، مستمر و متناوبی به مصرف مواد مخدر دارد تا از حالت خماری درآید و نیاز جسمی یا فیزیولوژیک او رفع شود زیرا به مواد وابسته شده است.
- ناتوان بودن در قطع مصرف دارو زیرا اثراتی مانند درد جسمی و غیره دارد که برای مصرف کننده زجرآور می باشد و نمی تواند ترک کند.
تحمل عبارت است از این که فرد معتاد برای این که به اثر مطلوب برسد به مواد بیشتری برای مصرف نیاز دارد، هنگامی که فرد مقدار مشخص همیشگی را مصرف می کند اما تاثیر قابل ملاحظه ای بر روی او نمی گذارد به اجبار مقدار مصرف مواد افزایش می دهد.
تحمل نشانگر پاسخ به اثرات و تاثیرات مواد مخدر می باشد که برای رسیدن به اثر مورد نیاز باید مقادیر مواد را بالاتر ببرند.
اعتیاد به معنی وابستگی جسمی و روانی به مواد مخدر می باشد و چون یک اصطلاح غیر علمی است زیاد کارایی ندارد و به جای آن از وابستگی دارویی یا وابستگی مواد استفاده می کنند.
ب- سو مصرف مواد Substance Abuse :
سوء مصرف مواد عبارت است از الگوی نادرست مصرف مواد مخدر به طوری که پیامد ها و آسیب های بسیاری برای فرد دارد، و احتمال دارد مشکلات اجتماعی- قانونی، شغلی و استعمال مواد مخدر در موقعیت های مختلف که برای جسم ممکن است خطرناک باشد پیش آید.
مثلا در هنگام رانندگی ممکن است فرد موادی استفاده کنند که قابل سوء مصرف باشند. این مواد شامل الکل، آمفتامین ها، کافئین، حشیش، مواد افینی، کوکائین، توهم زا، مواد استنشاقی، نیکوئین، مسکن ها، خواب آور ها، ضد اضطراب ها و فن سیلکیدین می باشد، به این مواد گاهی ماده موثر برای روان و یا روان گردان می گویند.
مواد موثر بر روان به موادی گفته می شود که هنگام ورود به بدن هوشیاری و حالت روانی فرد را تغییر می دهد و این مواد از روزگاران قدیم به شکل های مختلفی مانند دارو درمانی، محلول ها، گیاهان و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
اختلالات ناشی از مصرف مواد مخدر
الف : مسمومیت مواد
هنگام مصرف مواد، در همان لحظه فرد دچار تغییرات و اثراتی از نظر روانی و جسمی می شود که با دفع مواد، آن اثرات از بدن او خارج می شود در این صورت می گویند فرد دچار مسمومیت شده است.
آثار مسمومیت مواد در افراد مختلف متفاوت می باشد و به عواملی مانند نوع ماده مصرفی، مقدار ماده مصرف شده، تحمل شخص و فاصله زمانی از آخرین مصرف بستگی دارد.
ب- محرومیت مواد، محرومیت یا ترک
محرومیت یا ترک مواد عبارت است از وجود نشانه ها و علائمی که نشان دهنده این است که فرد تمایل به کم کردن یا قطع مصرف زیاد و مداوم مواد مخدر دارد. بعد از این که نشانه ها و علائم نامطلوب در فرد بیمار به وجود آمد فرد ممکن است برای به دست آوردن آرامش و دور شدن از این علائم دوباره مصرف مواد را آغاز کند و نسبت به استعمال مجدد دچار وسوسه شود.
ج- اختلالات روانی ناشی از مواد
برخی از اختلالات روانی با مواد مخدری که مورد استفاده قرار می دهیم رابطه دارند مثلا مصرف الکل و مواد افیونی و غیره باعث ایجاد اختلالاتی مانند دلیریوم، زوال عقل، فراموشی، اختلال پسیکوتیک، خلقی، اضطرابی کنشی، اختلال خواب و اختلال جنسی می شود.
امروزی بسیاری از مواد مخدر در بازار موجود می باشد و نوجوانان و جوانان به طور عادی از موادی مانند هروئین، کوکائین، کراک، مورفین، تریاک، شیشه، ماری جوانا، گل و حشیش استفاده می کنند به طوری که در دبیرستان ها شاهد در دسترس بودن و استعمال مواد روانگردان و مواد مخدر توسط نوجوانان هستیم.
مصرف مواد مخدر آسیب ها و عوارض بسیاری را به همراه دارد و اگر فرد در نوجوانانی گرفتار مواد شود مشکلاتی مانند افت تحصیلی، انزوا، دوری جستن از محیط های خانوادگی در او به وجود آمده و آینده تیره و تاری را خواهد داشت.
اگر فرد به طور مداوم از مواد مخدر و روان گردان استفاده کند از نظر روحی و روانی بسیار به آن وابسته خواهد شد به طوری که به صورت مستقیم بر روی سیستم اعصاب مرکزی یا مغز اثر می گذارد و مشکلات عمده ای به وجود می آورد که از آن می توان به اختلالات شدید روانی اشاره کرد.
برخی از علائم و عوارض مصرف مواد مخدر:
- ظاهری آشفته و نامناسب
- مبتلا شدن به بیماری های دهان و دندان
- اختلالات پوستی نظیر آکنه، کهیر، ورم کردن و خارش
- سکته مغزی
- کاهش قوای جنسی در مردان
- ناباروری در زنان
- کاهش سیستم دفاعی بدن
- آسیب های کبدی
- بیماری کلیوی
- اختلالات تنفسی
زمانی که فرد از مواد مخدر و روان گردان استفاده می کند دود حاصل از مصرف مواد وارد دستگاه جریان خون شده و به سیستم عصبی و مغز وارد می شود و در این صورت مواد بر این دستگاه ها اثر گذاشته و حالاتی مانند نشئگی، لذت، سرخوشی و آرامش در فرد به وجود می آید.
این مواد حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از مصرف به مدت ۲ الی ۵ ساعت بر روی جسم و روان فرد اثر می گذارد و باعث می شود که شخص در این مدت احساس سرخوشی و اوج لذت داشته باشد.
بعد از تمام شدن این حالت شخص تمایل دارد تا به تکرار مجدد مصرف مواد روی آورد و همان حالت ها را تجربه کند و به همین ترتیب مصرف مواد بار ها و بار ها تکرار می شود.
اختلالات ذهنی ایجاد شده در اثر مصرف مواد مخدر
در صورتی که مواد مخدر به صورت طولانی مدت مورد استفاده افراد قرار بگیرد اختلالات ذهنی بسیاری در فرد به وجود می آورد که عبارت اند:
- انزوا و گوشه گیری
- افسردگی شدید
- سوء ظن
- شک و بدبینی
- پرخاشگری
- ترس
- وسواس
- کاهش وزن
- از دست دادن انگیزه
- عدم تمایل به انجام فعالیت های روزمره
- عدم توانایی در گرفتن تصمیم های مهم و حیاتی
- رفتار های پارانویا
- اختلالات رفتاری
- توهمات بصری
- ترس از طرد شدن
- و مواردی که باعث می شود فرد در اجتماع آسیب پذیر شود.
بعد از گذشت زمان فرد درک واقعی و درستی از شرایط جسمی و روحی و روانی خود به دست می آورد که باعث می شود ذهنش درگیر طرد شدن از دیگران شود و از جمع و اجتماع دوری کند.
انجام کارهای غیرقانونی
فرد مصرف کننده مواد مخدر برای این که بتواند نیاز های خود را رفع کند و مواد به دست آورد اقدامات و کار های غیر قانونی انجام می دهد و احتمال دارد اقداماتی مانند اخاذی، دزدی، تهدید دیگران به آسیب و یا حتی تجاوز و قتل انجام دهد، بدون آن که بر شرایط آگاهی کاملی داشته باشد و بتواند به شرایط مسلط شود.
افرادی که قبل از مصرف مواد مخدر و یا روان گردان ها به بیماری های روانی خفیف مانند اضطراب شدید، ترس مزمن، بی اراده بودن، ناتوانی در تصمیم گیری، اختلالات خلقی و روانی دچار بوده اند پس از مصرف مواد مخدر گرایش بیشتری به مواد پیدا می کنند و بیماری های آنان با مصرف مواد شدت می یابد و علاوه بر بیماری های روانی معضل اعتیاد به مشکلات آن ها اضافه می شود.
بیماری که به اعتیاد مبتلا می باشد در صورت محرومیت از مواد مخدر به عارضه خماری نیز دچار می شود که نمونه ای از مشکلات روانی ایجاد شده می باشد.
علائم فرد در هنگام خماری
در هنگام خماری و محرومیت از مواد مخدر، علائمی در فرد به وجود می آید که در زیر بیان شده است و این علائم با توجه به شخصیت فرد، نوع مصرف مواد و مدت زمان مصرف متفاوت می باشند:
- اسپاسم های عضلانی
- تعرق شبانه
- بی خوابی یا کابوس
- تهوع و استفراغ
- اختلالات تنفسی
- بی قراری
- اضطراب
- افسردگی
- خستگی مفرط و توهم
در بسیاری از مواقع فرد به دلیل مصرف زیاد موادی مانند شیشه و مواد روانگردان دچار توهم شده است و به خود و اطرافیانش آسیب و صدمات بسیاری وارد کرده است.
یکی از مشکلات روانی که در فرد به دلیل مصرف این مواد به وجود می آید بیماری پارانویا می باشد که در زندگی روزمره مشکلات بسیاری را به وجود می آورد.
